نام:بدیع الزمان جزری
زادروز:1136(میلادی)
درگذشت:1206(میلادی)
بدیعالزمان ابوالعز بن اسماعیل بن رزاز جَزَری (درگذشتهٔ ۶۰۲ ق.) مهندس مسلمان از جزیره در شمال عراق بود.[۱][۲][۳]
بدیعالزمان جزری کتاب خود را به نام به زبان عربی نوشته و آن را «الجامع بین العلم و العمل النافع فی صناعة الحیل» نام گذاشته. معنی واژهبهواژهٔ آن میشود: «دانستنیهایی در رابطه با مکانیزمهای هوشمند» این کتاب در فارسی با عنوان «مبانی نظری و عملی مهندسی مکانیک در تمدن اسلامی» ترجمه شدهاست. جزری این کتاب را در سال ۶۰۲ هجری به فرمان قرا ارسلان امیر سلسله آرتوقلو در دیاربکر آناتولی تالیف کردهاست.[۴]
جزری در این کتاب طرز کار و ساخت ۵۰ دستگاه که خود ساخته و به کار برده را تشریح میکند. این دستگاهها شامل ساعتهای آبی و شمعی، ظرفها و فوارههای خودکار، وسایل آبرسانی از نهر و چاه، ابزار خودکار نواختن نی و دیگر وسایل از جمله قفل رمزی و قفل کلوندار و ابزار هندسی است.[۵] بخش عمده اسباب و تعبیههایی که وی در آن شرح میدهد اختراع خود او بودهاست.[۶]
الجزری نخستین ربات قابل برنامهریزی انسان نما را در اواخر عمرش ساخت. به این علت او به عنوان پدر علم مهندسی رباتیک جهان شناخته میشود. اختراع او، یک قایق آبی بود که در آن چهار نوازندهٔ مصنوعی موسیقی برای مراسم و برنامههای جشن سلطنتی، آهنگ مینواختند و حاضران را سرگرم میکردند، سازها به صورت هیدرولیک و با کمک آب برنامه ریزی میشود.[۷]
در کتاب جزری شمار چشمگیری واژه و اصطلاح فارسی یافت میشود که نشانگر تأثیر بزرگ ایرانیان در فناوری جهان اسلام در سدههای میانه است.[۸]
نوشته شده توسط:علی سلیمانی